Vrijgekomen werken

Op 1 januari 2019 komen er weer veel werken in het publiek domein waarvan alle makers meer dan 70 jaar geleden overleden zijn. Op deze pagina verzamelen we links naar deze werken van verschillende culturele instellingen.

Publiceer je in 2019 ook nieuwe werken in het publieke domein? Neem dan contact met ons op via info@creativecommons.nl.

Rijksmuseum

Het Rijksmuseum heeft een lijst voorbereid met makers die in 1948 overleden zijn. Werken waarvan zij de enige maker zijn kun je hier vinden.

Koninklijke Bibliotheek

De Koninklijke Bibliotheek heeft een lijst met 121 auteurs samengesteld. Al deze auteurs zijn in 1948 overleden waardoor delen van hun werk per 1 januari 2019 publiek domein zijn geworden. Deze lijst kan je hier vinden.

Rijksmuseum

Het Rijksmuseum heeft in zijn collectie kunstwerken van 64 mensen die in 1947 overleden zijn. Werken van deze kunstenaars worden in de komende tijd op hoge resolutie beschikbaar op de website van het Rijksmuseum. Onderaan deze pagina staat deze lijst.

Han van Meegeren

Van de kunstenaars waarvan het Rijksmuseum werken in zijn collectie heeft is Han van Meegeren één van de meest interessante. De meestervervalser van Meegeren vervalste onder andere werken van Johannes Vermeer.

De vervalsingen van Han van Meegeren bieden een uniek perspectief op het juridisch concept van originaliteit, welke een belangrijk vereiste is voor verkrijgen van het auteursrecht.

Portret van een man, Han van Meegeren, 1930 – 1940, geschilderd in de trant van Gerard ter Borch.

Via onderstaande links zoek op je de naam van de kunstenaars op de site van het Rijksmuseum:

Wikidata

WikiData is een ambitieus project van de Wikimedia gemeenschap om een database aan te leggen vol met gestructureerde data die extern verifieerbaar is. Deze database heeft meer dan 42 miljoen verschillende items over diersoorten, concepten uit de wetenschap, bekende mensen, etc.

Aan deze database kan je vragen stellen via ‘SPARQL‘. Het is dus mogelijk daar op te vragen welke mensen bekend zijn in Wikidata die overleden zijn in 1947.

Wij gebruikten deze query om tot een lijst met ongeveer 100 bekende Nederlanders te komen:

#Selects all people 
# who's country of citizenship was the Netherlands 
# and who died in 1947
SELECT ?h ?hLabel ?date
WHERE
{
 SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "[AUTO_LANGUAGE],en,nl". }
 ?h wdt:P31 wd:Q5 .
 ?h wdt:P27 wd:Q29999 .
 ?h wdt:P570 ?date .
 FILTER (?date < "1948-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime)
 FILTER (?date > "1946-12-31T00:00:00Z"^^xsd:dateTime)
}
ORDER BY ASC(?date)

Deze lijst met namen is niet compleet en kan bijvoorbeeld aangevuld worden met de lijst van namen van de Koninklijke Bibliotheek. Kijk op Wikidata hoe je informatie toe kan voegen.

Nederlandse Wikipediaan Romaine heeft een pagina samengesteld over public domain 2018. Duitse Wikipediaan ‘Gnum’ heeft een pagina over internationaal bekende mensen.

Namen

WO2 Open Data Depot

In het WO2 Open Data Depot project verzamelt Netwerk Oorlogsbronnen bronnen – foto’s, audiovisueel materiaal, voorwerpen en archiefstukken – rondom verschillende thema’s binnen de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Hou de website van het Netwerk Oorlogsbronnen in de gaten voor nieuw materiaal.

Er is veel onduidelijkheid over auteursrechten binnen erfgoedorganisaties.  Soms wordt er auteursrecht geclaimd door de erfgoedorganisatie, wanneer dit in werkelijk reeds vervallen is. Het WO2 Open Data Depot project probeert hierin duidelijkheid te scheppen door bronnen actief te bestempelen als publiek domein.

Zeker op het gebied van foto’s en audiovisueel materiaal ligt hier een grote uitdaging. Het ontstaan van publiek domein werken op 1 januari van het 71e jaar na het overlijden van de maker is lastig wanneer het gaat over de periode van 1940-1945. Een groot deel van de makers zou dan tijdens of binnen twee jaar na afloop van de Tweede Wereldoorlog overleden moeten zijn om het werk op dit moment in het publiek te doen belanden.

Een oplossing kan geboden worden door materiaal afkomstig van overheden, waarbij sommige werken – bijvoorbeeld besluiten en wetten – meteen in het publiek domein vallen. Daarnaast zullen werken, gemaakt door de overheid, waarbij wel auteursrecht geldt op 1 januari van het 71e jaar na publicatie in het publieke domein vallen. Op het gebied van de Tweede Wereldoorlog is dit is gunstig.

Publiek domein bij dienstverbanden korter

Tevens loont onderzoek naar dienstverbanden bij organisaties tijdens de Tweede Wereldoorlog, het auteursrecht ligt dan namelijk niet bij de maker zelf maar bij de organisatie. Deze uitzondering zorgt ervoor dat het auteursrecht op 1 januari van het 71e jaar na publicatie of zelfs creatie vervalt. Zo zijn een groot aantal foto’s van de Fotodienst der NSB reeds vrijgegeven als publiek domein door het Rijksmuseum via de Rijksstudio.

Publiek domein is niet overal hetzelfde

In andere landen vervalt het auteursrecht op werken van de overheid of organisaties soms zelfs nog sneller, zoals in Groot-Brittannië en Canada op 1 januari van het 51e jaar na publicatie. Denk hierbij aan materiaal afkomstig van de geallieerde legers, met prachtige beelden van de bevrijding van Nederland in 1944 en 1945.

Een mooi voorbeeld vormt de Library and Archives Canada, hier is een schat aan beelden van de bevrijding van Nederland te vinden. De foto’s zijn gemaakt door leden van het Canadese leger vóór 1 januari 1949, waardoor deze zich in het publiek domein bevinden. Voor gebruik op Wikipedia geldt: het werk moet in zowel in het land van herkomst – Canada –, als in de Verenigde Staten publiek domein zijn. Hier zijn ook meteen problemen te vinden op het gebied van tegenstrijdigheden en dubieuze claims. Zo staat ondanks de publiek domein status van een afbeelding, de collectiewebsite vermeldt dat de rechten verlopen zijn, toch een disclaimer op Wikipedia vermeldt: ’Library and Archives Canada does not allow free use of its copyrighted works’.

Prachtige voorbeelden van het WO2 Open Data Depot

Credit: Capt. Jack H. Smith / Canada. Dept. of National Defence / Library and Archives Canada / PA-144493 (Publiek Domein, Libaray and Archives Canada). Foto van Nederlandse kinderen op een Canadese Sherman tank van de Lord Strathcona’s Horse troepen in Harderwijk op 19 april 1945.

Credit: G. Barry Gilroy/Canada. Dept. of National Defence/Library and Archives Canada/PA-161933 (Publiek Domein, Libaray and Archives Canada). Foto van de Duitse generaal Johannes Blaskowitz terwijl hij bewaakt wordt door Private Howard Heath op het Canadese hoofdkwartier in Apeldoorn op 14 juni 1945.

Credit: G. Barry Gilroy/Canada. Dept. of National Defence/Library and Archives Canada/PA-161933 (Publiek Domein, Libaray and Archives Canada). Foto gemaakt door Canadese bevrijders op 17 april 1945, vlak na de bevrijding van Apeldoorn, van de arrestatie van collaborateurs.

Credit: Lieut. Barney J. Gloster / Canada. Dept. of National Defence / Library and Archives Canada / PA-192022 (Publiek Domein, Libaray and Archives Canada). Foto van Canadese troepen nabij Nijmegen op 22 januari 1945. De infanterie van The Queen’s Own Rifles dragen Britse winter camouflage pakken.

Over het Netwerkoorlogsbronnen

Het Netwerk Oorlogsbronnen wordt gefaciliteerd door het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies en gefinancierd door het Ministerie van VWS, Vfonds en VSBfonds.